Những sai lầm khi khởi nghiệp của CEO 8x

Đức Anh khởi nghiệp vào năm 2013, sau khi tốt nghiệp Đại học Luật Hà Nội và trải nghiệm một số môi trường làm việc, văn hóa tại Nhật. Anh sáng lập dự án dạy tiếng Nhật online Akira, đồng sáng lập startup dạy tiếng Anh online mang tên Elight và kênh Youtube dạy tiếng Anh miễn phí với trên 420.000 người đăng ký. 

Anh chia sẻ nhiều bài học kinh nghiệm sau 4 năm khởi nghiệp trong lĩnh vực giáo dục và công nghệ. 

Những startup thành công đều có cách thức riêng của họ, còn dự án thất bại thường mắc phải lỗi ngớ ngẩn giống nhau. Chúng ta được truyền cảm hứng từ những câu chuyện thành công nhưng điều chắc chắn là sẽ không thể có Facebook hay Google thứ 2 xuất hiện. Để thành công, bạn phải tìm ra con đường của riêng mình.

Tôi nhận thấy ở Việt Nam, mọi người thường nói nhiều về các câu chuyện thành công. Chúng bị thổi phồng quá trớn và đem đến quá nhiều sự ảo tưởng, mơ mộng và thiếu thực tế về khái niệm startup. Tôi tin rằng câu chuyện về những sai lầm sẽ đem đến cho chúng ta nhiều bài học quý giá hơn thành công bởi bạn hoàn toàn có khả năng tránh được chúng nếu có đủ hiểu biết.

Hãy làm một sản phẩm mà mọi người sẵn sàng trả tiền mua

Có nhiều bài viết nói về việc khi startup, bạn cần bắt đầu làm ra sản phẩm được người dùng yêu thích, rồi bạn sẽ thành công. Được truyền cảm hứng từ những sản phẩm tuyệt vời, tôi tin vào quan điểm này và cố gắng áp dụng nó nhiệt thành.

Năm 2014, chúng tôi làm sản phẩm đầu tay là một ứng dụng học từ vựng tiếng Nhật trên điện thoại. Ứng dụng được đánh giá 4.6/5 và đạt 50.000 lượt tải chỉ sau vài tháng. Hào hứng với thành quả và những lời tán dương của cộng đồng người dùng, chúng tôi đâm đầu vào phát triển sản phẩm ngày đêm.

Nhưng rồi chúng tôi nhận ra dù sản phẩm miễn phí có hấp dẫn và nhiều người tải đến mấy, nó không thể nuôi sống bạn và đội ngũ. Bên cạnh đó, việc không tính phí đem lại rất nhiều rắc rối. Cộng đồng dù được dùng miễn phí nhưng cũng không ngừng đòi hỏi sản phẩm phải được cải thiện tốt hơn và nhanh hơn. Chi phí và công sức bỏ ra cho quá trình phát triển sản phẩm và chăm sóc khách hàng dần trở thành gánh nặng lớn. Cuối cùng, tôi đành dừng ứng dụng này.

Năm 2015, chúng tôi làm một ứng dụng khác và cũng được cộng đồng chào đón. Chỉ sau một tháng, ứng dụng vào top 3 các ứng dụng giáo dục tại Việt Nam trên cả hệ điều hành Android và iOS. Tuy nhiên, 10.000 người dùng thì chỉ một người sẵn sàng trả tiền mua bản nâng cấp với giá 5 USD. Nếu có một triệu người dùng thì chúng tôi mới thu 500 USD. Con số này không đủ trả tiền thuê nhà nên tôi cũng đành dừng dự án.

Tôi và cộng sự đã làm ra những sản phẩm được nhiều người yêu thích nhưng chẳng ai sẵn sàng trả tiền cho nó. Làm sản phẩm miễn phí và ngay lập tức có nhiều người dùng luôn là ý tưởng đầy mê hoặc và quyến rũ, nhưng nó là viên đạn bọc đường tàn khốc.

Mất hai năm trời lặp lại đúng một sai lầm giống nhau, tôi mới lĩnh hội được bài học xương máu. Đó là nếu chưa có ai sẵn sàng trả tiền cho sản phẩm, tốt nhất bạn đừng vội làm. Miễn là có người sẵn sàng trả tiền cho ý tưởng của bạn, chỉ khi đó mới nên đầu tư mạnh vào sản phẩm. Còn không, ban đầu chỉ cần làm đơn giản hay những bản chạy thử để làm sao càng tốn ít chi phí và thời gian càng tốt. Sau đó, hãy vác ra xem có ai sẵn sàng trả tiền cho nó không rồi mới phát triển tiếp.

99% những ý tưởng ban đầu về sản phẩm thường không phải là cái khách hàng sẵn sàng trả tiền. Một sản phẩm tốt luôn cần rất nhiều thời gian và tiền để phát triển. Bạn sẽ phải trải qua vô số lần đập đi xây lại từ đầu. Nếu kiệt sức giữa đường, mọi nỗ lực trước đó của bạn là vô ích. Hãy chắc chắn rằng bạn có đủ tiền và sự bền bỉ để duy trì dự án của mình trong ít nhất 2 năm và đi được đến cuối con đường.

Quách Đức Anh – nhà sáng lập dự án dạy tiếng Nhật online Akira.

Tập trung hay là chết

Năm 2016, khi Akira đã trở thành thương hiệu dẫn đầu về mảng học tiếng Nhật online tại Việt Nam và Elight dần ổn định trong thị trường tiếng Anh, chúng tôi cảm thấy có vô số cơ hội to lớn trước mắt.

Với nhận định lạc quan về việc đã làm tốt với tiếng Nhật và tiếng Anh, chúng tôi tự tin sẽ thành công khi phát triển một loạt ứng dụng dạy ngoại ngữ với nhiều nội dung học khác nhau và bằng nhiều thứ tiếng cho thị trường Việt Nam. Trong 6 tháng chúng tôi liên tục ra mắt thêm các ứng dụng mới như dạy tiếng Hàn, tiếng Trung, tiếng Việt… trên cả iOS và Android.

Kết quả là cả một loạt ứng dụng ra đời, mặc dù chất lượng đều tốt nhưng không đủ xuất sắc để vượt lên được các đối thủ cạnh tranh. Chúng tôi đã tốn mất 6 tháng làm việc ngày đêm để cho ra mắt loạt ứng dụng này nhưng cuối cùng cũng phải xoá hết tất cả. Tổn thất về tài chính, tinh thần và chi phí cơ hội là quá lớn.

Có quá nhiều ý tưởng hay ho luôn là bệnh của mọi startup. Tôi luôn cảm thấy hào hứng đến bùng cháy mỗi khi nghĩ ra ý tưởng gì đó thú vị, chỉ muốn thực hiện ngay lập tức. Thật khó khăn khi phải chống lại cám dỗ của việc theo đuổi những ý tưởng mới để tập trung vào những ý tưởng đã cũ kỹ nhưng đem lại hiệu quả kinh tế. Dù vậy, đó là điều mà một người điều hành startup phải luôn tự nhắc nhở và kìm nén bản thân mình nếu không muốn công ty đâm đầu xuống vực.

Chiến lược nhiều sản phẩm phủ kín thị trường đã phá sản. Sau nhiều ngày trăn trở, chúng tôi quyết định đổi hướng sang chiến lược một sản phẩm đem đi nhiều thị trường, mở rộng từ thị trường Việt Nam sang Mỹ, Nhật, Đông Nam Á…

Trong tháng 6 năm ngoái, được truyền cảm hứng mạnh mẽ từ việc đội ngũ marketing chỉ mất 2.000 đồng để có một người dùng ở thị trường Mỹ và 300 đồng để có một người dùng ở Đông Nam Á, tôi đẩy mạnh dự án Akirademy với mong muốn mở rộng sang thị trường quốc tế càng nhanh càng tốt.

Tôi đã huy động những nhân sự giỏi nhất của Akira và Elight để phát triển dự án này với kỳ vọng tốc chiến tốc thắng. Kết quả là sau 3 tháng, chúng tôi cũng có được những thành tựu đáng kể, đạt một số cột mốc quan trọng. Đó là xây được cộng đồng học viên và có người dùng trả tiền tại thị trường quốc tế. Nhưng khi nhìn lại thị trường Việt Nam, chúng tôi nhận thấy doanh thu tuột dốc thảm hại vì đã đưa những người giỏi nhất sang thị trường quốc tế. Lại một bài học đắt giá nữa cho sự nóng vội.

Mọi người thường ca ngợi và tôn vinh những lãnh đạo có cá tính quyết đoán, nhưng sau những trải nghiệm của bản thân, tôi không tin vào điều này.

Đi xa là điều cần nhưng phải từ từ và cần làm chắc từng bước. Tăng trưởng là quan trọng nhưng bền vững còn quan trọng hơn. Nếu tăng trưởng quá nóng và dẫn tới việc doanh nghiệp không thể quản lý hiệu quả thì đó sẽ là một thảm hoạ.

Đừng chờ đợi những ngôi sao sáng

Cuối năm 2016, sau khi tạm dừng dự án Akirademy, chúng tôi quyết định tập trung nguồn lực vào 3 dự án là Akira Online, Elight Online và Elight Youtube. Những chiến lược sai lầm khi trước đã dẫn đến sự ra đi của một số thành viên. Chúng tôi cần phải bổ sung nhân sự cho 3 dự án trọng điểm của mình.

Tìm được người phù hợp luôn là vấn đề nhức đầu với startup. Dù rất nóng ruột với việc tuyển dụng nhanh chóng, tôi nhớ lại bài học không được nóng vội và được nhiều mentor khuyên rằng hãy thật chậm rãi vì cái giá phải trả khi tuyển dụng sai người còn đắt hơn. Lần này tôi quyết định sẽ tuyển dụng thận trọng.

Sau 3 tháng tìm kiếm, chúng tôi vẫn chưa tìm được nhân sự nào cho dự án Akira Online và tình trạng thiếu người vẫn rất trầm trọng. Dù đã trực tiếp đi gặp gỡ, thử nhiều cách, đăng tin tuyển dụng nhưng oái oăm là những người khiến tôi ấn tượng thì không muốn về Akira làm. Ngược lại, những người muốn gia nhập lại chưa có kinh nghiệm gì ấn tượng.

Tôi dần nhận ra rằng với một startup, rất khó để có những nhân sự xuất sắc ở lúc bắt đầu. Có được một vài người đồng ý làm cùng mình đã là rất may mắn rồi. Bạn không nên kỳ vọng sẽ tuyển được những siêu sao ở giai đoạn đầu tiên. Cần phải chấp nhận bất cứ ai đến với mình và cùng họ xây dựng một startup tốt hơn. Vì mỗi ngày tốt hơn rồi sẽ đến lúc startup đủ hấp dẫn để tuyển những người giỏi hơn.

Chúng tôi thay đổi quan điểm tuyển dụng, sẵn sàng chào đón tất cả những ai muốn làm việc tại Akira. Nếu ứng viên giỏi nhưng không muốn làm toàn thời gian, hãy mời họ cộng tác. Nếu ứng viên có khát khao nhưng chưa có kinh nghiệm, hãy cho họ làm thực tập để học hỏi và đào tạo. Thay vì chờ đợi những ngôi sao xuất sắc, chúng tôi chấp nhận mọi người và hợp tác trên điểm mạnh của họ, mở rộng các cơ chế và chính sách làm việc linh hoạt cho mọi kiểu cộng tác. Dù ở Hà Nội hay TP HCM, làm ở văn phòng hay ở nhà, nổi tiếng hay chưa ai biết đến… tất cả đều được chào đón.

Nhờ sự linh hoạt và chào đón tất cả mọi người cùng góp sức, kênh Youtube Elight đã xây dựng được một đội ngũ gần 20 cộng tác viên đông đảo, thực hiện được hơn 100 video bài giảng và tăng lượng người đăng ký từ 100.000 – 400.000 chỉ trong 8 tháng, trở thành kênh dạy tiếng Anh lớn ở Việt Nam trên mạng xã hội này.

Khi dự án phát triển tốt, càng ngày càng có nhiều người giỏi hơn muốn đến làm việc và cộng tác cùng chúng tôi. Họ muốn tham gia cùng một đội thành công, họ muốn đóng góp nhưng theo cách thức linh hoạt không gò bó.

Tôi học được rằng quá cầu toàn trong việc tuyển dụng hoặc chờ đợi sự xuất hiện một ngôi sao sẽ dẫn tới công việc bị đình trệ và gây thiệt hại lớn. Khi tuyển dụng quá chậm, bạn chết vì không có ai làm. Ngược lại, tuyển dụng ồ ạt cũng khiến bạn chết vì làm không hiệu quả.

Bài học xương máu chính là cần phải cân đối giữa năng lực quản trị của đội ngũ lãnh đạo, nguồn lực tài chính phải bỏ ra để tuyển và trả lương cũng như thời gian và công sức bỏ ra để đào tạo – phát triển nhân sự tuyển về.

Khi đánh giá 3 yếu tố này và thấy đã ổn, hãy mạnh dạn tuyển. Bạn cần xây dựng đội ngũ đủ người trước để thực thi công việc và tuyển thêm những nhân sự giỏi dần dần. Nếu không chắc chắn một người có thật sự hợp hay không, bạn có thể mời về cộng tác trước. Sau khi làm vài dự án nhỏ với nhau mà thấy ổn thì mời họ về làm chính thức.

Doanh nghiệp thành công sẽ thu hút người giỏi, và người giỏi sẽ góp sức xây dựng một doanh nghiệp thành công. Ở thời điểm bắt đầu, chẳng startup nào có được cả hai cái này. Hãy làm tốt nhất có thể với những gì bạn có. Khi doanh nghiệp phát triển, sẽ có nhiều người muốn tham gia cùng bạn.

Trương Sanh (ghi)