Bảo vệ ý tưởng là bảo vệ doanh nghiệp

Mọi hoạt động của doanh nghiệp (DN) đều bắt đầu với một ý tưởng và ý tưởng được xem là tài sản trí tuệ thúc đẩy sự phát triển kinh doanh của DN. Vì thế, không thể đánh giá thấp vai trò của quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) trong việc bảo vệ ý tưởng cũng như sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Phải xác định, bảo vệ ý tưởng của DN cũng chính là bảo vệ DN.

Một nghiên cứu do Cơ quan Sở hữu Trí tuệ Liên minh châu Âu (EUIPO) phối hợp thực hiện vào năm 2021 ước tính rằng, các DNNVV sở hữu quyền SHTT có doanh thu trên mỗi nhân viên cao hơn 68% so với những DN không sở hữu quyền SHTT. Với tình hình dịch Covid-19 đang gây tác động tàn phá đối với các nền kinh tế Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng, quyền SHTT càng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm tương lai cho các DNNVV về khả năng phục hồi, khả năng cạnh tranh cũng như bảo vệ thương hiệu. Quan trọng hơn, quyền SHTT còn được xem là một tài sản thiết yếu của DN khi việc vi phạm SHTT trong môi trường trực tuyến ngày càng tăng.

My Holland – Sáng lập và Giám đốc điều hành của EQuest Asia khẳng định, quyền SHTT cũng như giá trị của quyền này có tầm quan trọng rất lớn đối với DN, nó được xem như tài sản của DN, đặc biệt là trong giai đoạn dịch Covid-19 đầy thách thức này. Lấy ví dụ của EQuest Asia, sau khi giành được giải thưởng “Doanh nghiệp xuất sắc nhất Việt Nam năm 2020”, công ty này ngày càng được chú ý nhiều hơn dẫn đến tình trạng các công ty khác thường tìm cách bắt chước phương pháp và cách tiếp cận của EQuest Asia. Điều quan trọng là họ đã kiên định bảo vệ ý tưởng, chứng tỏ là những người tạo ra ý tưởng ban đầu và đang là chủ nhân sở hữu ý tưởng đó.

Ngày nay, lợi ích của quyền SHTT đã vượt ra ngoài ranh giới của việc bảo vệ chống giả mạo và vi phạm thương hiệu, sản phẩm và dịch vụ. Trong một nền kinh tế toàn cầu hóa và thay đổi nhanh chóng, quyền SHTT tiếp tục phát triển và mở rộng do sự phát triển của nền kinh tế tri thức hay chủ nghĩa tư bản nhận thức. Các hoạt động cốt lõi của DNNVV ngày càng ít dựa vào các cấu trúc sản xuất hàng hóa và dịch vụ.

Tuy nhiên, đối với một số DNNVV, việc đăng ký quyền SHTT có thể giống như một núi thủ tục hành chính nhiêu khê mà họ phải xử lý. Vì thế, các DNNVV chưa có được quyền sở hữu quyền SHTT hãy đi sâu tìm hiểu và đầu tư thời gian cho việc này. Còn theo ông Benoỵt Tardy – Cố vấn Kinh doanh SHTT của Văn phòng Hỗ trợ SHTT cho DNNVV tại Đông Nam Á: “Chiến lược SHTT tốt nhất là biết và hiểu rõ tài sản của bạn, xác định loại quyền SHTT có thể bảo vệ DN của bạn và sau đó kết hợp các lớp bảo vệ khác nhau”.

Tiago Guerreiro – Lãnh đạo IP Key Đông Nam Á, một dự án do EU tài trợ nhằm hỗ trợ bảo vệ và thực thi quyền SHTT trên khắp Đông Nam Á cũng nói rằng: “Để tạo điều kiện xây dựng các DN mạnh hơn, cạnh tranh hơn và có khả năng phục hồi, đặc biệt là trong thời kỳ kinh tế phát triển ổn định trở lại trong tương lai, cách tiếp cận chủ động là cần thiết để bảo vệ ý tưởng cốt lõi của các DNNVV thông qua quyền SHTT”.

Cho đến hiện nay, so với điều khoản của Hiệp định TRIPS và Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (EVFTA), hệ thống bảo hộ quyền SHTT của Việt Nam đã được hình thành tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, trên thực tế việc thực thi quyền SHTT còn nhiều hạn chế, hiệu lực của hệ thống các quy định về bảo hộ quyền SHTT còn thấp, tính minh bạch và sự nghiêm minh trong thực thi luật có nhiều vấn đề cần xem xét. Cụ thể, Việt Nam đang thiếu các cố vấn và nhà thẩm định được đào tạo bài bản về quyền SHTT. Vấn đề đặt ra là cần có một định hướng rõ ràng, hiệu quả nhằm nâng cao hiệu lực của việc thực thi quyền SHTT trong thực tế đối với các DNNVV.

(*) TS. Nguyễn Mạnh Hiền – Giảng viên Bộ môn Quản trị Chiến lược – Trường Đại học UBIS (Thụy Sĩ)