Sức ép nữ CEO

Phụ nữ thường được giao cho vị trí lãnh đạo một doanh nghiệp đang gặp khó khăn hơn là nam giới.

Các nữ lãnh đạo tại những doanh nghiệp lớn có lẽ đang tự hỏi điều gì tiếp theo sẽ xảy ra cho Marissa Mayer, CEO của Yahoo! Inc. cũng như cho tất cả các nữ CEO. Lo lắng cũng là dễ hiểu, bởi Mayer đang đối mặt với giai đoạn cam go nhất trong sự nghiệp lãnh đạo của mình khi hãng internet sa cơ lỡ vận này đang tìm cách bán đi các tài sản cốt lõi cho Verizon Communications Inc. Đối với nhiều nữ lãnh đạo, Mayer là biểu tượng cho thách thức điển hình của việc là nữ giới trong cương vị lãnh đạo doanh nghiệp.

Một số ý kiến cho rằng Mayer và các nữ CEO khác thường xuyên đối mặt với sự săm soi quá mức về các quyết định điều hành của họ, các kế hoạch chiến lược mà họ vạch ra và cả đời tư.

Tổng Giám đốc Marissa Mayer của Yahoo! Inc. Ảnh: flipboard.com

Một số ý kiến khác thì nói các nữ CEO gần như “không được phép” mắc lỗi. Điều này có nghĩa, các nữ lãnh đạo, khi đưa ra những quyết định táo bạo, “chỉ được thành công, không được thất bại”. Bởi sự thất bại trong bất cứ quyết định lớn nào cũng đều có thể gây nguy hiểm cho chính sự nghiệp của họ.

“Vì thế, rất ít nữ giới dám mạo hiểm đến mức đó. Bạn không muốn bị dè bỉu: “À, bà ấy không làm được””, Melanie Cox, Tổng Giám đốc hãng bán lẻ Wet Seal LLC, cho biết.

Cox đã lèo lái công ty này kể từ năm ngoái sau khi Wet Seal thoát khỏi phá sản. Là một người đã quá quen với các cuộc vực dậy doanh nghiệp tại nhà bán lẻ Scoop NYC và G+G Retail Inc., bà đã lo ngại một nhiệm kỳ đầy sóng gió có thể làm tổn hại tiếng tăm của bà ở vai trò CEO.

“Bạn có được cơ hội và rồi sau đó nếu mọi chuyện không thành, liệu bạn có dám chấp nhận một cơ hội tương tự khi nó xảy đến? Sức ép là ở chỗ đó”, Melanie Cox nói.

Đồng quan điểm, Jeffrey Sonnenfeld, Phó hiệu tưởng cấp cao tại Trường Quản trị Yale, nhận xét: “Phụ nữ đang ngày càng bị đối xử khắt khe hơn so với nam giới trong các trường hợp phải lèo lái công ty qua thời kỳ khủng hoảng”.

Phụ nữ vẫn là số ít trong giới điều hành doanh nghiệp, khi chỉ giữ 4,4% vị trí CEO trong danh sách các công ty thuộc S&P 500, theo Catalyst, một hãng nghiên cứu chuyên theo dõi các nhà điều hành nữ.

Katia Beauchamp, CEO và đồng sáng lập Birchbox Inc., một công ty thương mại điện tử về các sản phẩm làm đẹp, cho biết bà nghĩ “rất nhiều về gánh nặng phải đạt thành công” ở vị trí là một nữ lãnh đạo. Birchbox gần đây đã gặp khó khăn trong việc huy động vốn, phải giảm các kế hoạch tăng trưởng và sa thải nhân viên. Tuy nhiên, Beauchamp, cũng giống như Mayer có con nhỏ trong khi đang giữ chức CEO, cho biết bà đặt mục tiêu trở thành một hình mẫu thành công trong vai trò CEO.

Trong khi đó, Mayer dường như đã không còn cơ hội để lật ngược thế cờ khi Yahoo! ngày càng sa sút và đang phải bán đi các mảng cốt lỗi. Bà được mời về điều hành Yahoo! vào năm 2012 khi 37 tuổi và đang mang bầu 6 tháng đứa con đầu tiên. Lúc đó, Mayer được kỳ vọng là người có thể vực dậy hãng internet đang gặp khó khăn. Nhưng trong suốt thời gian điều hành, bà bị chỉ trích về mọi thứ từ phong cách quản lý quá thẳng thừng cho đến việc xuất hiện trên tạp chí Vogue. Quyết định của bà trong việc đi làm rất sớm sau khi sinh đứa đầu tiên vào năm 2012 và sinh đôi vào năm 2015 cũng gây không ít tranh cãi. Nhưng một số nữ lãnh đạo cho biết họ thấy rất rõ sự thiên vị của xã hội. Như Cox nhận xét, chẳng ai nói năng gì khi một CEO là nam giới quay lại văn phòng làm việc ngay  sau khi vợ sinh con.

Sự săm soi của công chúng đối với các nữ CEO có thể khiến họ không dám thực hiện các quyết định mạo hiểm, theo Kathleen Mason. Bà đã bị hất cẳng khỏi vị trí CEO Tuesday Morning Corp., một nhà bán lẻ hàng trang trí nội thất, vào năm 2012 sau 12 năm điều hành, mà trong suốt thời gian đó giá cổ phiếu Công ty đã giảm gần 60%. Sau đó, Mason đã đệ đơn kiện ra tòa, cho rằng Tuesday Morning đã đối xử phân biệt, sa thải bà sau khi bà mắc phải căn bệnh ung thư vú.

“Rất khó khi sự chỉ trích cứ dồn dập xảy đến. Và khi mọi người liên tục nhảy vào chỉ trích thì nó có thể trở nên không công bằng”, đặc biệt là trong các cuộc vực dậy doanh nghiệp, theo Mason, hiện là chuyên viên tư vấn cho các ngành bán lẻ và bán sỉ. “Công việc khó xơi vực dậy doanh nghiệp thì luôn dành sẵn cho các CEO nữ”, Mason nói thêm. Một phát ngôn viên bên ngoài của Tuesday Morning từ chối bình luận.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng phụ nữ có xu hướng được chọn cho những vị trí đứng đầu khi một công ty đang gặp biến cố lớn. Các nhà nghiên cứu từ Đức và Mỹ nhận thấy 62% người tham gia vào một cuộc thử nghiệm chọn đàn ông để lãnh đạo một công ty đang hoạt động tốt, trong khi 69% chọn phụ nữ vào vị trí CEO khi doanh nghiệp gặp khủng hoảng. Khi nữ CEO không thể vực dậy một công ty đang èo uột, người ta có thể nhanh chóng quên rằng người phụ nữ đó đã giữ vị trí CEO tại một công ty đang lao dốc, chứ không phải đã ăn nên làm ra từ trước.

“Phụ nữ có xu hướng thất bại nhiều hơn và chúng ta không xem đó là do các điều kiện thị trường khó khăn, mà là vì phụ nữ không làm được việc”, Nyla Branscombe, Giáo sư tâm lý học tại Đại học Kansas, cho biết. Bà là đồng tác giả bài viết năm 2010 về hiện tượng “glass cliff” (tạm dịch “vực thủy tinh”), tức việc doanh nghiệp đưa phụ nữ lên lãnh đạo vào giai đoạn công ty đang gặp khủng hoảng, khi cơ hội thất bại là cao nhất.

Dù Mayer đã không thành công trong việc vực dậy Yahoo! (điều mà các người tiền nhiệm của bà đều không làm được) sau 5 năm lãnh đạo, nhưng các đồng nghiệp nữ trong giới kinh doanh kỳ vọng Mayer sẽ tìm được một vị trí  điều hành tốt khác, nếu muốn, sau khi rời khỏi Yahoo!. Mayer hoàn toàn đủ điều kiện để được hưởng số tiền trợ cấp thôi việc 46,8 triệu USD tính đến ngày 8.8, theo ước tính của hãng tư vấn lương nhà điều hành Equilar.

“Bà (Mayer) đã làm tốt vai trò của mình tại một công ty vốn dĩ đã sa sút”, Penny Herscher, điều hành Simplex Solutions Inc. mãi cho đến khi bán công ty vào năm 2002 cho Cadence Design Systems Inc., nhận xét. Hiện tại Penny có ghế trong hội đồng quản trị của 2 công ty đại chúng. Trong suốt giai đoạn lội ngược dòng vô cùng gian nan, “bất cứ CEO nào đang lãnh đạo một doanh nghiệp gặp khó khăn, dù là đàn ông hay đàn bà, đều bị chỉ trích. Điều đó luôn đi kèm với chiếc ghế CEO”, Penny nói.

Ngô Ngọc Châu