Liệu chiến thuật ‘trị’ Trump của Trung Quốc có hiệu quả?

Tân Tổng thống Hoa Kỳ bước vào nhiệm kỳ với hàng loạt thông điệp khiêu khích và khó lường về Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh cần đến thiện ý, thị trường và công nghệ của Mỹ để xây dựng được cái gọi là “sức mạnh toàn diện” cho mình.

Mối quan hệ hiệu quả với Hoa Kỳ là lợi ích chiến lược cốt lõi của Trung Quốc – đây là điều hiển nhiên, tuy nhiên vẫn cần được nhắc lại.

Hiện ít nhất thì ông Trump có vẻ như đã ngừng xúc phạm và đe dọa Bắc Kinh – mặc dù hôm thứ Sáu 24/02 ông nhắc lại rằng ông vẫn cho Trung Quốc là “nhà vô địch thế giới trong thao túng tiền tệ”.

Những gương mặt quan trọng trong chính quyền Trump nay có vẻ nhã nhặn hơn trên điện thoại.

Vậy chiến thuật của Trung Quốc là gì, và họ đã làm thế nào?

1. Chăm sóc gia đình, chăm bạn bè

Bắc Kinh nhanh chóng hiểu ra rằng cách điều hành chính quyền của Tổng thống Trump không hề giống với những người tiền nhiệm.

Phía Trung Quốc nhận thức được tầm quan trọng của gia đình.

Trước khi chính ông Trump hoặc các thành viên quan trọng trong chính quyền của ông nói chuyện với nhân vật chủ chốt ở Trung Quốc, và trong lúc dân mạng Trung Quốc xì xào về việc ông Trump không có chút thông điệp thiện ý nào vào dịp Tết Nguyên đán, ông Thôi Thiên Khải, Đại sứ Trung Quốc ở Washington, đã khéo léo làm thân với con gái ông Trump, cô Ivanka.

Cô làm cầu nối thay cho khoảng cách trong quan hệ chính thức giữa hai nước, với sự xuất hiện được truyền thông rộng rãi trong một sự kiện mừng năm mới ở Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington.

Chồng cô, Jared Kushner cũng liên hệ với Bắc Kinh qua các đối tác kinh doanh Trung Quốc của mình.

Và một người con gái khác của ông Trump, cô Tiffany cũng đóng vai trò nhất định khi ngồi ở hàng ghế đầu trong đêm trình diễn của nhà thiết kế người Trung Quốc Taoray Wang tại Tuần lễ Thời trang New York.

Để đẩy mạnh mạng lưới quan hệ không chính thức này, doanh nhân nổi tiếng của Trung Quốc, Jack Ma gặp ông Trump và hứa sẽ tạo hàng triệu việc làm cho người Mỹ bằng việc bán hàng của Mỹ trên trang Alibaba của ông.

Ngay cả trong các công ty tư nhân tại Trung Quốc cũng có chi bộ đảng cộng sản, và khối kinh tế tư nhân được yêu cầu phải tuân thủ mệnh lệnh của Bắc Kinh trong các vấn đề liên quan tới lợi ích quốc gia.

Jack Ma mang theo một nhiệm vụ và thông điệp. Với 100 doanh nghiệp tài trợ cho thông điệp năm mới của Trung Quốc tới ông Trump ở trên biển quảng cáo ở Quảng trường Times, New York.

2. Tặng quà

Đế chế kinh doanh đầy tranh cãi của Trump có một số vụ việc liên quan tới đăng ký thương hiệu đang nằm chờ ở tòa án Trung Quốc.

Bắc Kinh không giấu diếm chuyện trên thực tế tòa án nước này cũng phải tuân thủ Đảng Cộng sản.

Việc thúc đẩy tiến độ đăng ký thương hiệu cho công ty dịch vụ xây dựng, điều mà ông Trump đã cố gắng đạt được trong cả chục năm nay, là điều mà Trung Quốc có thể dễ dàng thực hiện, nhất là khi việc này cũng phù hợp với chủ trương chung trong việc chống lại tình trạng các doanh nghiệp lợi dụng, lấy các tên tuổi lớn làm thương hiệu.

Trong trường hợp của Trump, các bước đi cần thiết này được thực hiện nhanh chóng, không ồn ào trong mùa thu năm ngoái và đã khép lại với thắng lợi cho ông Trump hồi tuần trước.

3. Nhỏ nhẹ cho tới khi cần lớn tiếng

Trung Quốc thường khá lớn tiếng với các lực lượng thù địch nước ngoài và cáo buộc chính quyền nước ngoài làm tổn thương tình cảm của người Trung Quốc.

Trong chiến dịch tranh cử tổng thống, Donald Trump xúc phạm và đe dọa Trung Quốc, gọi nước này là kẻ cắp, kẻ hiếp đáp hoạt động thương mại và thách thức vị thế của Bắc Kinh đối với Đài Loan. Quan chức Hoa Kỳ cũng cảnh báo sẽ có thái độ cứng rắn hơn trên Biển Đông.

Nhưng trong suốt quá trình, Bắc Kinh tỏ ra luôn duy trì được kỷ luật thép và thái độ kiềm chế.

Tân Hoa xã nhận xét về ông Trump: “Ông ta sẽ sớm nhận ra rằng lãnh đạo của hai nước sẽ cần dùng đến những cách hiệu quả và chín chắn hơn để giao tiếp, thay vì có những trao đổi gai góc qua Twitter.”

Sau đợt bầu cử hồi tháng 9, truyền thông Trung Quốc bị kiểm soát chặt chẽ, bị bắt phải dùng những lời lẽ nhàn nhạt của Tân Hoa xã trong các bài tường thuật về Hoa Kỳ.

4. Không lên tiếng cho tới khi kịch bản đã được duyệt

Quan sát các cuộc gọi không mấy thành công giữa Tổng thống Trump với lãnh đạo Mexico và Úc, Bắc Kinh quyết tâm tránh để xảy ra các vụ việc không đúng chuẩn mực ngoại giao.

Bằng cách chờ cho tới khi các nhân vật chín chắn hơn như Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis và Ngoại trưởng Rex Tillerson vào ngồi cùng một phòng (về mặt hình tượng và đôi khi là sự thực), Trung Quốc đảm bảo có được kịch bản mình mong muốn.

Khi cuộc gọi giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập cuối cùng cũng diễn ra, Bắc Kinh giành được thêm cam kết mới của Hoa Kỳ tôn trọng chính sách Một Trung Quốc và có được cuộc gặp xứng đáng.

Chủ tịch Tập lại càng uy tín thêm với tính cứng rắn và nhẫn nại.

Tổng thống Trump đã nói về quan điểm tiếp cận mới với Đài Loan, nhưng nay lại lùi bước.

5. Trao đổi hữu hảo

Kể từ sau cuộc gọi đó, các đường dây kết nối giữa Bắc Kinh và Washington DC đã hoạt động tích cực.

Tân Bộ trưởng Ngân khố vừa được chính thức bổ nhiệm, Steve Mnuchin, đã trao đổi với một số quan chức cao cấp của Trung Quốc phụ trách vấn đề chính sách kinh tế. Ông Tillerson đã gặp người tương nhiệm, Ngoại trưởng Vương Nghị, và quan chức ngoại giao cao cấp, Ủy viên Quốc vụ viện Dương Khiết Trì.

Bắc Kinh đã bắt đầu trao đổi về việc thực hiện “sự đồng thuận đã đạt được giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Trump” về mối quan hệ “không xung đột, không đối đầu, tôn trọng lẫn nhau và hợp tác cùng có lợi”.

6. Đưa ra những nhượng bộ

Về mặt thực tế, Trung Quốc biết rằng tình thế hai bên cùng có lợi sẽ đồng nghĩa với việc phải đưa ra những nhượng bộ và hợp tác ở bất kỳ lĩnh vực nào họ có thể. Và họ cũng đã tỏ rõ ý nguyện trong một mảng mà Hoa Kỳ quan tâm, với việc ngưng nhập khẩu than từ Triều Tiên.

Tất nhiên, Bắc Kinh nói rằng quyết định này mang tính chuyên môn kỹ thuật, và có dựa trên hạn mức cần thiết.

Thế nhưng nếu xét tới thái độ khiêu khích của Bình Nhưỡng trong cuộc thử tên lửa mới nhất và tới sự quan ngại ngày càng tăng của Mỹ đối với những bước tiến của chương trình hạt nhân Triều Tiên, thì đây nhiều khả năng là kết quả của sự toan tính kỹ lưỡng từ phía Trung Quốc trong việc nên đưa ra củ cà rốt nào về phía Donald Trump, và cây gậy nào sẽ giơ ra cho Kim Jong-un.

Trên diễn đàn quốc tế, Chủ tịch Tập đã thể hiện một cách hữu hiệu cho thế giới thấy bản thân ông không giống như Donald Trump.

Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, ông nổi tiếng là người đấu tranh cho toàn cầu hóa và tự do thương mại.

Tất nhiên, Trung Quốc không phải là mô hình mẫu mực về tự do thương mại, với việc bảo hộ kỹ càng cho thị trường nội địa. Thế nhưng trong một thế giới với những “sự thật song song” thì sự hùng biện có tác động rất mạnh.

Trên diễn đàn khu vực, Trung Quốc đang quảng bá bản thân như một nhà lãnh đạo thương mại đa phương, nhất là sau khi Hoa Kỳ rút khỏi Hiệp định Đối tác Kinh tế Xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Trong chính trị Trung Quốc, ông Trump đang gián tiếp làm các công việc thay cho ông Tập.

Đảng Cộng sản đôi khi gặp khó khăn trong việc bảo vệ “tính ưu việt” của chế độ độc tài toàn trị trước sự hào nhoáng, hấp dẫn của một nước Mỹ tự do, cởi mở và dân chủ. Thế nhưng những cảnh tượng biểu tình trên đường phố nước Mỹ và những hỗn loạn từ quyết định hủy chiếu khán nhập cảnh mà ông Trump đưa ra trong tháng đầu nhậm chức quả là món quà quý để Bắc Kinh tuyên truyền.

Những chiến thuật có tác dụng

Bắc Kinh sẽ thấy rất vừa lòng về những gì họ đã thể hiện cho tới nay. Thế nhưng đây là cuộc chơi nhiều bên, với nhiều nguy hiểm và cạm bẫy về dài hạn.

Bắc Kinh đã làm tốt việc tháo gỡ các rủi rõ và khai thác các cơ hội có trong tháng đầu Tổng thống Trump nhậm chức.

CARRIE GRACIE*