Tạo công ăn việc làm cho lực lượng người cao tuổi đang trở thành thách thức lớn đối với chính phủ một số quốc gia châu Á, trong đó có Hàn Quốc.
Chấp nhận việc nặng nhọc
Ông Cho Yong-moon, 75 tuổi, dành 5 ngày 1 tuần, 9 tiếng mỗi ngày sử dụng vé tàu điện ngầm miễn phí di chuyển quanh thủ đô Seoul để vận chuyển hàng hóa cho các cửa tiệm trang sức và thời trang.
Ông Cho chỉ là một trong số rất nhiều những công dân lớn tuổi tại Hàn Quốc phải tìm đến các công việc chân tay tại công ty vận chuyển hàng hóa, bởi đồng lương hưu không đủ để phần lớn người cao tuổi chi trả cho cuộc sống sinh hoạt.
“Công việc này không hề đơn giản, nhất là đối với một người già như tôi, khi mà công việc yêu cầu hàng ngày phải bê vác các thùng hàng nặng lên xuống cầu thang tại các sân ga. Các tàu điện ngầm tại Seoul chỉ có một số lượng ghế ưu tiên hạn chế dành cho người cao tuổi, vì vậy, tôi thường xuyên phải đứng trong nhiều giờ liền”, ông Cho nói.
Hệ thống lương hưu của Hàn Quốc mới được hoàn thiện từ năm 1988 và ông Cho chỉ đóng đủ tiền bảo hiểm để được nhận khoảng 600.000 won mỗi tháng tại thời điểm hiện tại.
Tình trạng khó khăn của ông Cho đã phần nào phản ánh những thách thức về mặt dân số đối với chính phủ Hàn Quốc, khi mà tăng trưởng kinh tế không hỗ trợ được tình trạng già hóa dân số.
Bên cạnh đó, đây cũng là vấn đề chung với những quốc gia khác, bao gồm “người hàng xóm” Trung Quốc.
Tỷ lệ lương hưu tại Trung Quốc được đánh giá là có mức chênh lệch lớn giữa các ngành nghề khác nhau; không chỉ thế, ngân sách của nhiều tỉnh, thành phố tại nước này luôn trong tình trạng thâm hụt trong nhiều năm nay.
Donghyun Park, Trưởng phòng kinh tế tại Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Manila nhận định: “Thách thức này ngày càng trở lên nghiêm trọng ở các nước Bắc Á. Đây là các quốc gia chịu ảnh hưởng lớn từ tốc độ và quy mô tăng dân số mạnh mẽ trong quá khứ. Việc tăng dân số đã có những đóng góp bền bỉ đối với sự tăng trưởng kinh tế khu vực trước đây, nhưng hiện tại, điều này lại trở thành gánh nặng”.
Viễn cảnh gia tăng tỷ lệ đói nghèo trong tầng lớp người cao tuổi sẽ trở thành hiểm họa kinh tế xã hội lớn nhất trong khu vực, Donghyun Park cho biết.
Rơi vào đói nghèo
Do lương và trợ cấp thâm niên của các công ty Hàn Quốc được trả phần lớn dựa trên độ tuổi, nên đã có không ít những nhân viên ở độ tuổi 50 bị “đẩy đi” trước khi họ kịp tích lũy đủ để nghỉ hưu.
Số lượng những gia đình nhiều thế hệ ông bà sống cùng con cháu cũng giảm dần, khiến cho hàng triệu người cao tuổi Hàn Quốc rơi vào tình cảnh không thể có được một cuộc sống đảm bảo.
Shin Kwan-ho, chuyên gia kinh tế tại Đại học Hàn Quốc, Seoul cho biết: “Các công ty cần phải thay đổi văn hóa tăng lương dựa trên thâm niên. Đây được coi là một nguyên nhân chính dẫn tới việc họ ngần ngại giữ lại những lao động lớn tuổi. Trong những năm gần đây, chất lượng sức khỏe của người lớn tuổi tại Hàn Quốc đã được cải thiện, họ sẽ giúp ích lớn trong việc bù đắp những thiếu hụt trong số lượng lao động trẻ tuổi”.
Tuy nhiên, những cơ hội trong thị trường lao động dành cho các lao động lớn tuổi vẫn còn khá hạn chế. Rất nhiều trong số họ bị đẩy thẳng từ bậc lương cao nhất xuống thấp nhất chỉ trong thời gian ngắn. Ưu thế được di chuyển miễn phí trong hệ thống tàu điện ngầm được coi là yếu tố then chốt đối với những lao động trên 65 tuổi.
Các khóa đào tạo dành cho người cao tuổi
Trung tâm Golden Job dưới sự quản lý của chính quyền thành phố Seoul đã giúp nhiều lao động lớn tuổi rèn giũa những kỹ năng bản thân thông qua việc tập trung vào những khóa đào tạo cho các vị trí như nhân viên vận chuyển hàng hóa, nhân viên trông coi bãi giữ xe, giúp việc cho các hộ gia đình hay thậm chí thủ thư.
Trung tâm Golden Job đào tạo thêm kỹ năng cho người cao tuổi để tìm việc làm
Ông Cho mong muốn bồi dưỡng thêm nhiều kỹ năng để phòng trường hợp xấu nhất nếu ông mất đi công việc thực tập tại một nhà cung cấp máy móc thiết bị nhỏ.
Ông Cho cho biết, ông đã nhận được vị trí thực tập sau khi thỏa thuận sẽ nhận mức lương thấp hơn 25% so với con số 2 triệu won hàng tháng được quảng cáo từ phía công ty.
Theo số liệu thống kê chính thức, khoảng 44% người trong từ độ tuổi 55 đến 79 là đối tượng hưởng lương hưu từ phía nhà nước hay từ những tổ chức tư nhân.
Mức lương hưu hàng tháng trung bình là 510.000 won; một số lao động đã đóng góp cho các tổ chức tư nhân sẽ nhận được cao hơn nhiều; trong khi có tới hơn một nửa trong số 44% đối tượng hưởng lương hưu sẽ chỉ được nhận ít hơn 250.000 won một tháng.
Các dịch vụ đào tạo nghề dành cho người cao tuổi cũng phát triển nhanh chóng tại Nhật Bản – đất nước có tới một phần ba dân số trên 60 tuổi, khiến cho chính phủ đang phải nâng dần độ tuổi nhận lương hưu lên 65.
Tình trạng tương tự cũng đang diễn ra tại Trung Quốc. Bộ trưởng Bộ An ninh Xã hội và Nhân lực Trung Quốc – ông Yin Weimin cho biết, dự đoán đến năm 2020, số lượng người trên 60 tuổi sẽ đạt 19% tổng dân số nước này; và đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên đến 39%.
Dù Trung Quốc đã có một khoảng thời gian nhất định để chuẩn bị, nhưng nhiều chuyên gia nhận định rằng, đất nước này sẽ còn phải làm nhiều thứ để bù đắp cho hệ thống lương hưu chắp vá hay tình trạng số lượng các gia đình nhiều thế hệ cùng chung sống đang giảm mạnh – một hậu quả đến từ chính sách một con kéo dài hàng thế kỷ.
Chi phí sinh hoạt đắt đỏ
Một khảo sát được tiến hành vào tháng trước bởi NH Investment & Securities Co., với sự tham gia của 1.025 hộ gia đình trung lưu tại Hàn Quốc đã cho thấy, mức chi phí sinh hoạt khi nghỉ hưu trung bình sẽ gấp đôi con số lương hưu mà họ nhận được.
Khoảng 96% người tham gia cho biết, họ dự định sẽ tiếp tục làm việc sau khi đã chính thức nghỉ hưu để kiếm thêm thu nhập.
Theo thống kế từ phía chính phủ, từ năm sau, Hàn Quốc sẽ có thêm nhiều người trong độ tuổi trên 65 và dưới 14 tuổi. Điều này có nghĩa rằng, trong tương lai sẽ có thêm nhiều người cao tuổi đi lại giữa các tàu điện ngầm để vận chuẩn hàng hóa quanh thành phố Seoul.
Cho Won-dae, 84 tuổi, người đã làm công việc này trong gần chục năm đã khuyên các “đồng nghiệp” rằng: “Tốt nhất hãy quên công việc trước đây đi. Dù ít dù nhiều, kiếm được tiền vẫn tốt hơn. Có một lần con trai tôi đã nhìn thấy tôi ăn bánh mì tại tàu điện ngầm; nhưng tôi chẳng hề thấy xấu hổ một chút nào. Con người ta phải luôn tự hào về những gì mình đang làm”.
Ông Cho kiếm được khoảng 1 triệu won mỗi tháng.
